Abecedarium
Onder een abecedarium verstaan we een vorm van het acrostichon, waarbij de beginletters van de verzen het alfabet vormen.
Acconsonantie
Bij deze vorm berust de rijm op de slotmedeklinkers van lettergrepen.
Voorbeeld: wand en hond.
Deze rijmvorm wordt in de Nederlandse poëzie niet vaak gebruikt.
Ballade
Een episch dichtwerk in de vorm van strofen, met of zonder refrein, dat in korte en scherpe trekken een romantisch voorval behandelt. Een ballade komt ook voor in de vorm van een dialoog.
Beeldspraak
Taalvorm waarbij een gedachte of een begrip indirect tot uiting wordt gebracht in de vorm van een beeld.
Iets wordt vergeleken met of vervangen door iets anders:
Cantate
De cantate is een dichtvorm met meer muzikale dan dichterlijke aspiraties.
Voorbeeld:
J.J.L. ten Kate met De Schepping (1886)
Dactylus
De dactylus is een versvoet die bestaat uit een beklemtoonde lettergreep gevolgd door twee onbeklemtoonde lettergrepen.
Voorbeeld:
kinderen
Eindrijm
Rijm aan het eind van de regel.
Rijm door de eindklanken gevormd.
Gedicht op voorgeschreven eindklanken.
Fictie
Vertelwijze gebaseerd op verzonnen, niet op werkelijkheid berustende feiten. Tegenovergestelde van non-fictie.
Grafschrift
Grafschrift (epitaaf): opschrift op of voor een grafsteen of grafmonument, dat soms in dichtvorm is gegoten.
Soms fictief:
b.v. van Cees Buddingh':
Hier ligt Gijs van Amerongen
In de grond een goede jongen.
Haibun
Haibun - een stukje proza (veelal een reisbeschrijving) afgewisseld met haiku of verwante dichtvormen.
De grootmeester van de haibun is de Japanse dichter Matsuo Basho (1644-1694).
Zijn reisbeschrijvingen ('de smalle weg naar het hoge noorden') zijn eenvoudig van taal; zijn haiku's zijn meestal zinspelingen op literaire voorgangers, op tijdgenoten en op de Japanse geschiedenis.
Klankgedicht
Een klankgedicht is een gedicht, waarbij de klank het uitgangspunt is,
niet het woord of de betekenis.
Liefdesgedicht
Meestal is het onderwerp de liefde tussen man en vrouw maar ook de vriendschapslyriek komt voor
b.v. in het prachtige Middelnederlandse Egidiuslied en b.v. bij J.C. Bloem (Aan een verloren vriend).
Enkele erotische dichters zijn:
P.C. Hooft, Karel van de Woestijne en Jan Engelman.
Maar de meeste dichters/dichteressen schrijven in hun jeugd liefdesgedichten.
Mannelijk rijm
Eindrijm waarbij de versregel eindigt op de rijmende beklemtoonde lettergreep die de nadruk krijgt. Op de beklemtoonde rijmende lettergreep volgt dus geen andere meer.
Voorbeeld:
kijk
lijk
Staand rijm is het synoniem voor mannelijk rijm.
Andere vormen van rijm zijn vrouwelijk of slepend rijm en glijdend rijm.
R
Retoriek
Gedicht of proza in een gezwollen, hoogdravende, 'opgeklopte' maar tegelijkertijd enigszins betekenisarme taal of stijl.
Lege woordenpraal.
Synoniem voor retoriek is bombast.
Sarcasme
Bittere, bijtende spot
(van het Griekse sarkazein = het vlees er af halen)