Rationalisme
Het rationalisme is
een filosofisch denksysteem
dat zich baseert op de rede
en/of dat de rede verantwoordelijk stelt
voor de oorsprong van de ideeën,
dit in tegenstelling tot stelsels
die voornamelijk op openbaring
of overgeleverde kennis gebaseerd zijn
of tot stelsels
die empiristisch van aard zijn.
Het rationalisme
werd in de klassieke oudheid
voornamelijk vormgegeven door filosofen
die sceptisch tegenover de ervaring
als kenbron stonden.
Hiervan was Plato de bekendste.
Hij illustreerde zijn ideeënleer
met zijn Allegorie van de grot.
Ook in de tijd van de (middeleeuwse) scholastiek
was het rationalisme van belang
omdat men toen de nieuwe waarheden
op de een of andere manier
in overeenstemming wilde brengen
met de oude, overgeleverde geloofswaarheden.
Het rationalisme won aan betekenis
in de dagen van Descartes, Spinoza en Leibniz.
Omdat men binnen het rationalisme gaandeweg
in feite aan is gaan nemen
dat ook de wereld buiten de menselijke begrippen
op basis van de logica (en meetkunde)
is opgebouwd, werd in feite
een zeker metafysisch element
ingebouwd
en dit element was er dan ook oorzaak van
dat het rationalisme als kentheorie
als minder voor de hand liggend wordt beschouwd
dan voorheen.
Naast het filosofisch rationalisme
bestaat er ook zoiets als
een religieus of godsdienstig rationalisme
dat de geloofswaarheden wil (laten) verantwoorden
via het persoonlijk denken.
Ook de middeleeuwse leer
van het fides quaerens intellectum
(het geloof dat naar de rede zoekt)
wordt binnen het religieuze domein
wel als rationalisme beschouwd.
Bron:
Nederlandse Wikipedia.
Rationalisme