Wisława Szymborska

Wisława Szymborska (Bnin (Kórnik), 2 juli 1923 – Krakau, 1 februari 2012) was een Poolse dichteres.

Ze behoort tot de belangrijkste dichters van haar generatie in Polen en is een van de meest gelezen én gelauwerde dichters van deze tijd. Haar oeuvre is klein, slechts 400 gedichten, maar ze zijn wereldberoemd en uitgebracht in 40 talen.

Ze won de Nobelprijs voor Literatuur in 1996. Het Nobelcomité zag in haar de Mozart van de poëzie. Haar werk kenmerkt zich door een tedere kijk op alledaagse dingen. De gedichten van Szymborska worden vaak omschreven met termen als 'speels', 'ironisch' en 'verrassend'. Ze slaagt er telkens in zich over het meest alledaagse te verwonderen en daarin een nieuw perspectief te openen: nuchter, helder, direct en vaak met humor.

 Wislawa Szymborska

Mogelijkheden

Ik ga liever naar de bioscoop.
Heb liever katten.
Zie liever eiken aan de Warta.
Lees liever Dickens dan Dostojevski.
Zie mezelf liever van mensen
dan van de mensheid houden.
Houd liever naald en draad paraat.
Zie liever groen.
Zeg liever niet
dat het verstand de schuld is van alles.
Zie liever uitzonderingen.
Ga liever vroeger van huis.
Praat liever over iets anders met de dokter.
Zie liever oude illustraties met van die streepjes.
Heb liever de lachwekkendheid van gedichten schrijven
dan die van geen gedichten schrijven.
Heb in de liefde liever de niet-ronde jubilea
die je elke dag kunt vieren.
Hoor liever moralisten
die me niets beloven.
Zie liever berekenende goedheid dan al te lichtglovige.
Zie de wereld liever in burger.
Heb liever onderworpen landen dan onderwerpende landen.
Houd liever van mijn twijfel.
Heb liever de hel van de chaos dan de hel van de orde.
Lees liever Grimms sprookjes dan de voorpagina's.
Heb liever bladeren zonder bloemen dan bloemen zonder bladeren.
Heb liever een hond met een niet geknotte staart.
Zie liever lichte ogen, omdat mijn ogen donker zijn.
Heb liever laden.
Heb veel dingen die ik hier niet heb genoemd
liever dan veel dingen die ik evenmin heb genoemd.
Zie de nul liever los
dan staand in een rij achter een getal.
Heb liever de insectentijd dan de sterrentijd.
Klop liever af.
Vraag liever niet hoe lang nog en wanneer.
Houd liever rekening zelfs met de mogelijkheid
dat het bestaan zijn eigen redenen heeft.

 Wislawa Szymborska

Het zwijgen van de planten

De eenzijdige betrekkingen tussen jullie en mij
ontwikkelen zich lang niet slecht.

Ik weet wat een bloem, blad, aar, eikel, steel is,
en wat er met jullie in april gebeurt, en in december.

Hoewel mijn nieuwsgierigheid onbeantwoord blijft,
buig ik me speciaal over sommige van jullie
en leg voor andere het hoofd in de nek.

Bij mij hebben jullie namen:
klis, kleefkruid, drieblad,
heide, jeneverbes, maretak, vergeet-mij-nietje,
maar ik heet voor jullie niets.

Onze reis is gemeenschappelijk.
Als je samen reist, praat je toch met elkaar,
wisselt opmerkingen uit, desnoods maar over het weer,
of over de stations die onderweg voorbijschieten.

Onderwerpen te over, want er is veel dat ons verbindt.
Dezelfde ster houdt ons binnen haar bereik.
We werpen met hetzelfde recht onze schaduw.
We proberen iets te weten, elk op zijn manier,
en wat we niet weten, lijkt ook op elkaar.

Ik leg het uit zo goed ik kan, vraag alsjblieft:
wat het betekent iets met ogen te bekijken,
waarom in mij een hart klopt
en waarom mijn lichaam niet geworteld is.

Maar hoe kan ik antwoorden op ongestelde vragen,
als ik daarbij ook nog iemand ben
die voor jullie zo zeer niemand is?

Struikgewas, jong bos, weiden, rietland -
alles wat ik jullie zeg, is een monoloog,
en wie er ook luistert - jullie niet.

Met jullie praten is noodzakelijk en onmogelijk.
Is dringend nodig in ons haastig leven,
en wordt uitgesteld tot nooit.

 Wislawa Szymborska

Enige woorden over de ziel 

Een ziel heb je nu en dan.
Niemand heeft haar ononderbroken
en voor altijd.
Dagen en dagen,
jaren en jaren
kunnen zonder haar voorbijgaan. 

Soms verwijlt ze alleen in het vuur
en de vrees van de kinderjaren
wat langer bij ons.
Soms alleen in de verbazing
dat we oud zijn.
Zelden staat ze ons bij
tijdens slopende bezigheden
als meubels verplaatsen
en koffers tillen
of een weg afleggen op knellende schoenen. 

Bij het invullen van formulieren
en het hakken van vlees
heeft ze doorgaans vrij.
Aan een op de duizend gesprekken
neemt ze deel,
maar zelfs dat is niet zeker,
want ze zwijgt liever. 

Wanneer ons lichaam begint te lijden en lijden,
verlaat ze stilletjes haar post.
Ze is kieskeurig:
ziet ons liever niet in de massa,
walgt van onze strijd om maar te winnen
en van ons wapengekletter. 

Vreugde en verdriet 
zijn voor haar geen verschillende gevoelens.
Alleen als die twee zijn verbonden,
is ze bij ons.

We kunnen op haar rekenen
wanneer we nergens zeker van zijn,
maar alles willen weten. 

Wat materiële zaken betreft
houdt ze van de klokken met een slinger
en van spiegels, die vlijtig hun werk doen,
ook wanneer niemand kijkt. 

Ze vertelt niet waar ze vandaan komt
en wanneer ze van ons verdwijnt,
maar lijkt zulke vragen beslist te verwachten. 

Het ziet ernaar uit
dat net als wij haar
zij ons ook 
ergens voor nodig heeft.

Wislawa Szymborska (2 juli 1923 - 1 februari 2012)